Chào mừng các bạn quay trở lại với chuyên mục Tài chính cá nhân của Kho Thóc! Trong bài viết này, chúng ta sẽ tiếp tục chủ đề quản lý tài chính cá nhân. Ở những bài viết trước, tôi đã chia sẻ 5 phương pháp quản lý tài chính hiệu quả mà tôi đã áp dụng thành công. Hôm nay, tôi sẽ chỉ ra 6 sai lầm “khủng khiếp” hơn, cùng với những bài học rút ra từ kinh nghiệm cá nhân, bạn bè, gia đình và đồng nghiệp.
Điều đầu tiên, và cũng là quan trọng nhất:
1. Không Lập Kế Hoạch Chi Tiêu
Đây là nguyên nhân chính dẫn đến mất cân đối tài chính. Nói một cách đơn giản, bạn chi tiêu một cách vô tội vạ. Trong bài viết trước, tôi đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ghi lại nguồn thu và chi. Tôi luôn biết rõ mình có những nguồn thu nào (ngoài lương, thưởng) và chi tiêu cho những khoản gì (sinh hoạt, ăn uống, giải trí).
Việc phân loại chi tiêu thành các mục cố định (ví dụ: tiền nhà, thuốc men) và linh hoạt (ví dụ: mua sắm online) giúp bạn dễ dàng lên kế hoạch và cắt giảm những khoản không cần thiết. Nếu không có kế hoạch chi tiêu rõ ràng, bạn sẽ không biết tiền của mình đã “đi đâu” và “về đâu”. Đến khi cần thanh toán những khoản lớn, bạn sẽ rơi vào tình trạng “cháy túi”, phải vay mượn khắp nơi, thậm chí sử dụng thẻ tín dụng một cách thiếu kiểm soát.
Nhiều người có thói quen để nhiều tiền trong tài khoản thanh toán, dẫn đến ảo tưởng về sự giàu có và vung tiền một cách thiếu suy nghĩ. Đến khi nhận ra mình đang nợ nần chồng chất, thì đã quá muộn.
Tôi nhớ lại một môn học trong khóa thạc sĩ Tài Chính năm ngoái, “Mortal Yemen” (quản lý quỹ). Môn học này giới thiệu một khái niệm quan trọng:
Financial Capital: Nguồn vốn tài chính (toàn bộ thu nhập của bạn quy ra tiền). Human Capital: Nguồn vốn con người (sức khỏe, kỹ năng, kinh nghiệm bạn sử dụng để kiếm tiền).
Ở tuổi trẻ (25 tuổi), sức khỏe của bạn dồi dào, nhưng tiền bạc còn hạn chế. Đến tuổi trung niên (45 tuổi), bạn giàu hơn một chút, nhưng sức khỏe bắt đầu suy giảm. Khoảng 60 tuổi, sức khỏe của bạn giảm sút đáng kể, nhưng tiền bạc có thể tăng lên nếu bạn đầu tư đúng cách. Đến tuổi nghỉ hưu (65 tuổi), Human Capital gần như bằng 0, và Financial Capital sẽ là nguồn sống chính của bạn.
Ở các nước phát triển, người ta rất quan tâm đến việc đầu tư vào quỹ hưu trí từ khi còn trẻ. Các công ty lớn thường có chương trình “matching”, tức là nếu bạn đóng góp một phần trăm thu nhập vào quỹ hưu trí, công ty cũng sẽ đóng góp một số phần trăm tương ứng.
Nhìn lại thực tế, chúng ta có mấy ai nghĩ đến việc chuẩn bị cho tuổi 65? Hầu hết chúng ta chỉ quan tâm đến việc tiêu gì vào tháng sau. Đây là một sai lầm nghiêm trọng.
2. Không Tính Toán Khi Mua Đồ Đắt Tiền
Ngay cả khi bạn có đủ tiền, việc mua những món đồ đắt tiền mà không suy nghĩ kỹ cũng là một sai lầm. Nhiều người sẵn sàng “vung tay quá trán” chỉ vì họ nghĩ mình có đủ khả năng, nhưng giá trị thực sự mà món đồ đó mang lại lại không tương xứng. Sau một thời gian ngắn, họ không còn sử dụng sản phẩm đó nữa, hoặc phải bán lại với giá rẻ.
Việc mua một sản phẩm đắt tiền, sử dụng không hiệu quả, rồi phải bán lại với giá lỗ không chỉ gây lãng phí tiền bạc mà còn tốn thời gian và công sức.
3. Mua Đồ Đắt Tiền Khi Không Có Tiền
Nghe có vẻ vô lý, nhưng đây là một sai lầm cực kỳ phổ biến. Với sự phát triển của mạng xã hội, chúng ta dễ dàng bị “ám ảnh” bởi những món đồ xa xỉ mà bạn bè, người nổi tiếng sử dụng. Chúng ta muốn “bằng bạn bằng bè”, muốn chứng tỏ bản thân, nên sẵn sàng mua những món đồ vượt quá khả năng tài chính.
Bạn có thể thấy bạn bè mình sử dụng iPhone đời mới nhất, và cảm thấy “kém miếng khó chịu”. Mặc dù chiếc iPhone cũ của bạn vẫn đáp ứng đầy đủ nhu cầu, bạn vẫn muốn “lên đời” để khoe mẽ trên mạng xã hội. Hoặc bạn muốn đi bar, đi club, mua giày hàng hiệu, túi xách đắt tiền để “bằng chị bằng em”.
Nếu bạn thực sự yêu thích những món đồ đó và có đủ khả năng tài chính để mua, thì không có gì đáng bàn. Nhưng nếu bạn không có tiền, thì bạn sẽ lấy tiền ở đâu ra?
Bạn có thể đập lợn, phá hết tài khoản tiết kiệm, hoặc sử dụng thẻ tín dụng một cách vô tội vạ. Nhưng khi không có khả năng trả nợ, bạn sẽ bị rơi vào vòng xoáy nợ nần, thậm chí phải xin tiền bố mẹ hoặc làm những việc phạm pháp.
Việc chứng minh bản thân thông qua vật chất là một cạm bẫy nguy hiểm, đặc biệt trong thời đại mạng xã hội bùng nổ.
4. Vay Nợ Mà Không Để Ý Đến Lãi Suất và Thời Hạn Trả Nợ
Khi vay nợ, lãi suất cho vay thường cao hơn lãi suất tiết kiệm. Nếu bạn vay 50 triệu với lãi suất 10%/năm, bạn phải trả 5 triệu tiền lãi mỗi năm. Trong khi đó, nếu bạn gửi tiết kiệm, bạn chỉ nhận được khoảng 6-8%/năm.
Nếu bạn đang đầu tư vào những kênh rủi ro cao, bạn nên hạ thấp “khẩu vị rủi ro” của mình xuống. Thay vì “all-in” vào những kênh đầu tư mạo hiểm, hãy đầu tư vào những tài sản an toàn hơn để đảm bảo khả năng trả nợ.
Đừng nghĩ rằng bạn có thể “bùng” nợ một ngân hàng rồi chuyển sang vay ngân hàng khác. Mọi thông tin tín dụng của bạn đều được chia sẻ trong toàn bộ hệ thống ngân hàng. Nếu bạn có lịch sử tín dụng xấu, bạn sẽ rất khó vay tiền ở bất kỳ ngân hàng nào. Lúc đó, bạn có thể tìm đến những hình thức vay “tín dụng đen” với lãi suất cắt cổ, và càng lún sâu vào nợ nần.
5. Không Có Khoản Dự Phòng
Chúng ta không bao giờ biết trước được những rủi ro có thể xảy ra trong cuộc sống: bệnh tật, tai nạn, hỏng xe, mất việc… Nếu không có khoản dự phòng, bạn sẽ rất khó khăn khi đối mặt với những tình huống bất ngờ.
Các chuyên gia khuyên rằng bạn nên có một khoản dự phòng tối thiểu bằng 6 tháng thu nhập. Tuy nhiên, số tiền dự phòng bao nhiêu còn tùy thuộc vào nhu cầu và hoàn cảnh của mỗi người.
Khoản tiền này không nhất thiết phải để “chết” trong tủ. Bạn có thể gửi tiết kiệm ngân hàng để vừa có thể rút ra khi cần, vừa được hưởng lãi suất.
6. Vội Vàng Đầu Tư Khi Không Có Kiến Thức
Đây là sai lầm phổ biến nhất. Rất nhiều người muốn “làm giàu nhanh chóng” bằng cách đầu tư vào những kênh mà họ không hiểu rõ.
Nếu bạn muốn học hỏi và có kinh nghiệm đầu tư, bạn có thể bắt đầu với một số tiền nhỏ. Nhưng đừng bao giờ “ném” một số tiền lớn vào thị trường khi bạn chưa có kiến thức.
Nhiều người mua những mã cổ phiếu mà họ không biết công ty đó làm gì, đầu tư vào Bitcoin mà không hiểu công nghệ Blockchain, hoặc tin theo những lời hứa hẹn “làm giàu nhanh chóng” từ những nhóm “tín hiệu”. Đó không phải là đầu tư, mà là đánh bạc.
Ngay cả những nhà đầu tư xuất sắc nhất thế giới như Warren Buffett cũng chỉ kiếm được khoảng 20%/năm. Đừng ảo tưởng rằng bạn có thể kiếm được 30-50%/tháng một cách dễ dàng.
Nếu bạn may mắn kiếm được lợi nhuận lớn trong thời gian ngắn, đừng trở nên “ảo tưởng sức mạnh”. Hãy tiếp tục học hỏi và trau dồi kiến thức để tránh mất hết tiền bạc. Quản lý tài chính cá nhân đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỷ luật.
Hy vọng những chia sẻ trên sẽ giúp bạn tránh được những sai lầm thường gặp trong quản lý tài chính cá nhân. Hãy chia sẻ bài viết này đến những người bạn của bạn nếu bạn thấy nó hữu ích. Chúc bạn thành công trên con đường lập kế hoạch chi tiêu và đạt được tự do tài chính!
